انتخاب ساز
از مهم ترین مراحل یادگیری موسیقی، نقطه شروع آن است. یادگیری موسیقی در سنین مختلف، متفاوت است و با توجه به سن هنرجو، تعیین میشود که شیوه آموزش، ساز مورد نظر و دوره ی مورد نیاز چگونه خواهد بود.
انتخاب ساز در هنرجویان زیر هفت سال
بهترین سن برای شروع یادگیری موسیقی بین 3 تا 6 سال می باشد. در این بازه سنی قابلیت های ذهنی کودک در حال شکل گیری است و با آموزش صحیح، چهارچوب و اصول پایه در ذهن کودک به درستی شکل می گیرد.
در این بازه زمانی پیشنهاد تخصصی مدرسین موسیقی، دوره موسیقی کودک یا ارف هست که دوره ای تخصصی و طراحی شده مناسب با قابلیت ها و نیازهای این گروه سنی می باشد. مدت این دوره و اینکه از چه مرحله ای آموزش شروع شود به سن کودک بستگی دارد.
در این دوره به طور کلی از سه گروه از سازها استفاده می شود: خانواده گروه زایلوفون ها (شامل بلز، زایلوفون ها و متالوفون ها)، فلوت ریکوردر و سازهای کوبه ای (شامل طبلک و تنبک). این سازها هر کدام روی بخشی از توانایی های ذهنی و حرکتی کودک اثرگذارند و یادگیری مبانی تئوری موسیقی بر اساس نوازندگی بر روی آنها آموزش داده می شود.
بعد از اتمام دوره ارف، هنرجویان تئوری موسیقی را تاحد مناسبی آموزش دیده اند و اکنون می توانند ساز مناسبی که با علاقه و توانایی هایشان تطابق دارد را انتخاب کنند. این مرحله نقش تعیین کننده ای در ادامه مسیر موسیقی کودک دارد و انتخاب ساز نامتناسب با روحیه، علاقه و شرایط فیزیکی کودک می تواند منجر به کنار گذاشتن موسیقی یا کاهش علاقه به تمرین و یادگیری شود.
چرا گذراندن دوره موسیقی کودک الزامی است؟
از مهم ترین دلایل تاکید آموزشگاه ها بر گذراندن دوره کودک، پیش از شروع ساز تخصصی، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- یادگیری تئوری موسیقی برای هنرجویان خردسال که گاهی حتی خواندن و نوشتن را کامل نیاموخته اند می تواند چالش بزرگی باشد. که خوشبختانه محیط و شیوه کودکانه آموزش موسیقی کودک این چالش را به بازی و تفریح بدل می کند.
- مدرسین کودک همزمان با آموزش موسیقی به کودکان، توانایی ها و ویژگی های شخصیتی آن ها را بادقت تحت نظر می گیرند و با استعداد سنجی و علاقه سنجی آنها کمک شایانی به ادامه این مسیر در آینده حرفه ای آنها می نمایند. در این صورت احتمال اینکه هنرجو یادگیری موسیقی را در اثر انتخاب اشتباه رها کند بسیار پایین می آید.
- کودکان در این سن اغلب تصمیم هایشان احساسی است و با منطق کمتری فکر می کنند و محدودیت های فیزیکی خود را در نظر ندارند. در نتیجه بجای انتخاب سازی که بیشتردوست دارند و یا مناسب شان است، بر اساس بازخورد گرفته شده از رفتار مدرس، محیط کلاس و... آن ساز را انتخاب می کنند. گاهی هم بر اساس تجربه شنیداری سازهای موجود در خانواده یا اطرافیان جذب ساز بخصوصی می شوند که درحقیقت می تواند مناسب آنها نباشد.
- انتخاب ساز از جهتی مستقیما وابسته به شرایط فیزیکی هنرجو است.برخلاف سازهای مخصوص کودکان که محدودیتی ندارند، برای شروع اغلب سازهای تخصصی نیازبه حداقلی از قدرت فیزیکی بدن یا دست و انگشتان وجود دارد. برخی سازها مثل پیانو و ویولن محدودیت کمتری دارند واغلب هنرجویان می توانند آنها را انتخاب کنند. اما سوال این است که اگر استعداد و علاقه ی کودک در گروه دیگری از سازها باشد چطور؟ در این صورت بی شک دوره موسیقی کودک فرصتی ست تا در کنار یادگیری علوم تئوری، قدرت انگشتان و تنفس هنرجویان افزایش یابد و با گذشت زمان، هنرجو کمی بزرگتر شده و برای انتخاب هر سازی، اختیار داشته باشد.
انتخاب ساز در هنرجویان بالای هفت سال:
برای کودکانی که دوره ارف را گذرانده اند یا از سن 7 یا 8 سالگی قصد یادگیری یک ساز را بطور تخصصی دارند، برای انتخاب ساز باید چند نکته را در نظر گرفت:
اولین نکته در انتخاب ساز، توجه به علاقمندی کودک است (فارغ از سلیقه و علاقه شما بعنوان پدریا مادر). بسیاری از کودکان در این مرحله به دلیل نداشتن تجربه شنیداری کافی در انواع سبک های موسیقی، تنها بین گزینه های موجود در ذهنشان، یک ساز را انتخاب می کنند. نقش والدین در این مرحله بسیار تعیین کننده است. والدین باید بدون تحمیل سلیقه یا علاقه خود و بدون تعصب، شرایط شنیدن آثار خوب از انواع سبک های موسیقی ایرانی و غربی را برای کودک فراهم نمایند(مثل تهیه آلبوم ها یا شرکت در کنسرت ها یا تماشای کنسرت های ضبط شده).
پس از تعیین سلیقه و علاقه موسیقیایی کودک، برای انتخاب ساز مورد نظر در آن سبک، مشاوره حضوری بهترین گزینه برای دیدن و شنیدن صدای سازهاست. نظر متخصین این است که فرصت دیدن و شنیدن صدای هیچ سازی را از آنها نگیریم و پس از یک مشاوره کلی، تصمیم نهایی گرفته شود.
باید دقت کنیم که آیا کودک ما به خوانندگی هم علاقه مند است یا خیر. برای سنین کودکی معمولا کلاس های آواز تشکیل نمی شود چون هنوز تارهای صوتی کودکان به طور کامل شکل نگرفته. اما حتی اگر علاقه به خوانندگی در کنار نوازندگی در کودک وجود دارد، نباید سازهایی را انتخاب کرد که دهانی باشند (مثل گروه فلوت ها یا ساز دهنی و ...)
نکته بعدی وضعیت رشد کودک و توانایی جسمی اوست. با توجه به سن کودک و قدرت انگشت ها، دست ها و میزان قدرت ریه و بدن، یکسری محدودیت ها در انتخاب ساز وجود دارد. مثلا برای نواختن ترومپت یا ترومبون به ریه و بازوهای قوی تری نیاز است. و یا برای نواختن پیانو باید قد هنرجو به طور ایستاده حداقل به اندازه ای باشد که تسلط انگشتانش بر کلاویه ها حفظ شود. از طرفی برخی سازها در اندازه های خیلی کوچک ساخته نمی شوند و باید این نکته راهم در انتخاب ساز در ارتباط با جثه کودک و ساز مورد نیازش در نظر داشت.
از دیگر نکات مهم در انتخاب ساز، توجه به ویژگی های شخصیتی کودک است. بعضی سازها مثل ویولن نیازمند صبوری و پشتکار بیشتری در یادگیری هستند. برخی از سازها مناسب برای تکنوازی و کارهای ارکستری اند اما برخی دیگر بیشتر برای اجراهای گروهی استفاده می شوند.
همینطور پیش از انتخاب ساز، نکته به ظاهر ساده اما تاثیرگذار بر روی تمرین کودک، شرایط و محیط زندگی است. چراکه برخی سازها به دلیل قدرت صدای بالاتر، مناسب برای مکان های با زندگی جمعی مثل آپارتمان ها نمی باشند.
آخرین نکته در انتخاب ساز قدرت خرید آن می باشد. متاسفانه با بالارفتن نرخ تورم و قیمت آلات موسیقی، انتخاب برخی سازهای گرانتر برای گروهی از هنرجویان با محدودیت هایی روبروست.
در آخر
بعنوان پدر و مادر
لازم است بدانیم که کودکان، استعدادها و علائق بسیار متنوع و گسترده ای دارند که گاهی در مسیری متفاوت و حتی متضاد خواسته ها و علائق ماست. پذیرش این واقعیت و کمک به آنها در جهت رسیدن به جایگاه هنری مورد علاقه شان، گامی بزرگ در رشد و پرورش و موفقیت آنهاست.
زندگی رخدادی یگانه است که هر انسانی، شایستگی ش را دارد تا در مسیری منحصر به فرد، در آن گام بردارد.
