نویسنده: گابریل بْر- مترجم: نوشین عبرایی
      من مدتی مشغول تدریس موسیقی به کودکان در شهر تورنتو بودم و با همکارانم به این نتیجه رسیدیم که می‌توان به هر کودک یک آلت موسیقی را آموزش داد، چرا که خلاقیت موهبتی است که هر فرد می‌تواند از آن نصیب و بهره‌ای داشته باشد.
      بچه‌ها از سطل به عنوان کلاه استفاده می‌کنند و از کامیون اسباب بازی به عنوان کفش و با خمیر بازی برای خود ناخن می‌سازند. با دقت زیاد در این مورد به این نتیجه رسیدم که بچه‌هایی که نقاشی را به صورت آموزشی انجام داده‌اند قدرت خلاقیت کمتری دارند، تا بچه‌هایی که خود به خود و بدون آموزش نقاشی می‌کنند.

 

      خانم سیلویا چارد استاد دانشگاه آلبرتا و محقق تربیتی کودکان بر این اعتقاد است که خلاقیت را می‌توان برانگیخته و یا سرکوب کرد، و در برانگیختن خلاقیت، انجام بعضی فعالیتها از جمله نقاشی کردن، شمردن اعداد، ساخت کلاژ و یا اجرای نمایش عروسکی و تشویق والدین بسیار مفید واقع می‌شود. خلاصه اینکه سعی کنید فرزند خود را در موقعیتی قرار دهید که مجبور به تصمیم گیری شود.
       ولی توجه داشته باشید که خلاقیت شکلهای متفاوتی دارد. از سوی دیگر به گفته دیوید بوث رئیس بخش تحقق آموزش ابتدایی دانشگاه تورنتو، نباید خلاقیت را با بازی هنرمندانه یک کودک اشتباه گرفت، زیرا بعضی از کودکان نقش خلاقیت را بازی می‌کنند. ولی از سوی دیگر شخصیتی که یک برج بلوکی پیچیده می‌سازد به اندازه کسی که یک قصه نوشته، خلاق است. با توجه به بحث، اینک چند نکته برای پرورش و برانگیختن خلاقیت بچه‌ها به شما پیشنهاد می‌کنیم:
معجزه الهام دهنده نقاشی:
۱- از فرزند خود بخواهید طرح سریعی از یک شی مثل درخت و یا اسب و یا نیم رخ شما بکشد. آقای پل کسلمن که یک هنرمند و پدر یک جفت دو قلوی هفت ساله است، استفاده از این روش را بسیار توصیه می‌کند.
۲- وقتی فرزند شما می‌گوید نمی‌دانم چه بکشم او را راهنمایی کنید به مجله روی میز، آلبوم و یا هر شی که به او ایده تازه‌ای می‌دهد، مراجعه کند و دست آخر از او بخواهید از ظرف میوه و یا گلدان نقاشی بکشد.
۳- از او بخواهید به جای استفاده از همه رنگها، فقط از چند رنگ استفاده کند. مثلاً بگویید: بیا امتحان کن اگر فقط مداد قرمز، نارنجی و زرد داشته باشی، نقاشی تو چگونه می‌شود. به گفته چارد بعضی مواقع ایجاد حد و مرزها خلاقیت را تقویت می‌کند.
۴- تهیه پوستر و یا نقاشی‌هایی متناسب با مناسبت‌هایی که در پیشرو است می‌تواند مشوق خوبی برای کودک به حساب آید. مثلاً اینکه در نزدیکی عید، لوازم تهیه پوستر به مناسبت سال نو را تهیه کنید، تخم مرغ‌ها را آماده کنید و در باره عید و یا هر مناسبت دیگر و موضوعات مربوط به آن با کودک صحبت کنید. او کم کم تشویق می‌شود که پوستری در این مورد تهیه کند و یا یک نقاشی در این باره بکشد.

۵- سعی کنید این هنرمند جوان همیشه با یک کاغذ سفید و مستطیل شکل برای نقاشی روبرو نشود. اشیاء چوبی، جا قاشقی و یا چوب لباسی و یا جعبه‌های بزرگ مقوایی، همچنین تخته سه لایی که بشود یا آن یک وسیله نقلیه درست کرد نیز می‌توانند به راحتی جایگزین کاغذ شوند و تنوع به وجود آورده و کودک را روز به روز خلاق‌تر کنند.

۶- فرزند خود را تشویق کنید که کارتهای تولدش را خودش تهیه کند. برای تزئین کارتها از چاپ به وسیله سیب زمینی و یا اسفنج استفاده کنید. یا اینکه به کمک چسب . کاغذهای رنگی، کارت زیبایی تهیه کنید.

۷- جمع آوری بعضی اشیا در ساخت و تزئین بعضی وسایل، بسیار مفید و سرگرم کننده است. اشیایی چون، قوطی‌های پلاستیکی، ماکارونی با شکل‌ها و رنگ‌های متفاوت، نخ‌های رنگی، مهره‌های رنگی، چسب و … اگر در دسترس بچه‌های بزرگتر باشد، همانا روزی الهه هنر از راه می‌رسد و خلاقیت را به کمک گرفته و هنرمند کوچک ما شروع به آفرینش خواهد کرد.

۸- کیفیت لوازمی که کودک از آنها استفاده می‌کند نیز تا حدی شرط مهمی است. فرضاً کاغذهای مخصوص نقاشی با آبرنگ را تهیه کنید و آنها را به اندازه‌های کوچک آماده داشته باشید. نقاشی با آبرنگ روی کاغذ مخصوص این کار، جلوه آن را بیشتر کرده و طبیعتاً کودک را به کار خود علاقمندتر می‌کند. سپس قطعات کوچکتر را به هم چسبانیده و صفحه بزرگ پر از نقاشی‌های زیبا تهیه کنید.

موسیقی، یک عامل بسیار موثر

      به گفته بورلینگتن، نوانده‌ای که آموزش ویولن و ویولن سل به پسرانش را در سن ۳ سالگی شروع کرد: "موسیقی چیزی است که شما تجربه می‌کنید نه چیزی که می‌نویسید و یا می‌خوانید. حتی اگر فرزند شما نوازنده سازی هم نیست، موسیقی را وارد زندگی او کنید."

9- یک موسیقی شاد و زنده در ضبط بگذارید، مثلاً یک شعر کودکانه، به گونه‌ای که در نواختن آن از آلتهای موسیقی متفاوتی استفاده شده باشد. سپس با به صدا درآمدن یک ساز مثل ترمپت، دست بزنید تا توجه فرزندتان به آن صدا جلب شود.

۱۰- موسیقی پاپ،طوفانی از انرژی آزاد می‌کند. توصیه می‌کنم اتاق نشیمن را خلوت کنید، سپس یک موسیقی پاپ گذاشته و به او اجازه حرکت کردن دهید.

۱۱- از دوستان فرزند خود دعوت کنید تا به منزلتان بیایند. سپس اسباب بازی‌های صدادارشان را به آنها بدهید، از جمله ضبط صوت، جعبه موسیقی، طبل و … سپس گوش‌های خود را با دست محکم بگیرید.

۱۲- در صحبت کردن با کودک به صورت روزمره ریتم‌دار صحبت کنید و سعی کنید با شعرهای کودکانه سر او را گرم کنید.

۱۳- آشنا کردن کودکان با آوازهای بچه‌گانه نیز کار موثری است. مثلاً اگر کودک شما به تغییرات صدا در آوازها دقت کند، خلاقیت بیشتری پیدا می‌کند. پس شعرهای کودکانه و ساده را با نوار برای او بگذارید تا بشنود و کم کم به تنهایی و بدون شنیدن نوار قادر به خواندن آنها شود.

۱۴- قطعه‌ای را برای کودک پخش کرده و از کودک بپرسید با چه سازی نواخته شده است؟ ویلن، ویلن سل و …

یازی با کلمات

      به گفته دن کیتینگ روانشناس و استاد دانشگاه، از همان زمانی که برای او کتاب می‌خوانید، زبان را در او تقویت می‌کنید.

۱۵- آیا تا به حال شده که کودک شما قصه‌ای بگوید و شما آن را تایپ کنید؟ از این بار حتماً قصه‌ای را که می‌گوید با کامپیوتر تایپ کنید، سپس کمی جای خالی در پایین صفحه در نظر گرفته آن را پرینت کنید.

      سپس از کودک بخواهید شکل داستان را بکشد. بچه‌های دو سال به بالا عاشق این نوع داستان سرایی هستند.

۱۶- می‌توانید یک جعبه پیدا کرده آن را تزئین کنید و سپس یک بازی خانوادگی انجام دهید. به این صورت که کارهای منزل را روی کاغذ نوشته در آن بیاندازید و هر فرد کاغذی را از درون جعبه بردارد تا وظیفه‌اش در منزل مشخص شود. البته برای تفهیم بیشتر به یک کودک نوپا از اشکال مختلف نیز می‌توان بهره برد.

۱۷- می‌توانید از کودک خود بخواهید نقش کسی را بازی کند. مثلاً پس از اینکه از مطب پزشک برگشتید، یکی از عروسک‌هایش را به او بدهید تا آن را معاینه و معالجه کند. سپس برای انجام کارهایتان او را ترک کنید.

۱۸- بیست سوالی بازی کنید. به این صوت که کلمه‌ای را در ذهن خود انتخاب کنید، از او بخواهید حروف آن را حدس بزند تا بیست سوال اجازه دارد کلمه مورد نظر را بیابد.

۱۹- قوانین خانه  و خانواده را به صورت کتبی به مکانی بیاویزید تا فرزند شما آن را مدام مورد مطالعه قرار دهد. مثلاً اینکه زمان تماشای تلویزیون تا چه ساعتی هست! یا اینکه در چه زمانی به اردو خواهیم رفت. این که برنام روزانه، هر روز از جلوی چشم فرزند شما بگذرد فاکتور مهمی برای پیشرفتِ خلاقیت در او است.

کلی فکر کردن، نه جزء به جزء

      آیا چیستان قدیمی را به یاد می‌آورید که می‌گفت: "بار دوم که زاد جان آورد! بار اول که زاد بی جان بود! جواب چیست؟ تخم مرغ". در اینجا اگر کلی به موضوع نگاه کرده و فکر کنیم، تمام زوایا را در نظر می‌گیریم و با خلاقیت زیاد، بهترین پاسخ را می‌یابیم.

۲۰- کتابهای زیادی در بازه کلی فکر کردن به چاپ رسیده که مشکلات متفاوتی را در این باره بررسی کرده است. بر اساس یکی از آنها روشهایی را برای خانوادتان در نظر بگیرید.

۲۱- در زما شام خوردن، فرزند خود را با بعضی مشکلات آشنا کنید، این عمل باعث می‌شود او با شنیدن هر موضوعی آشفته و زود رنج نشود و در صدد رفع آن مشکل برآید.

۲۲- از کودک خود بخواهید به استفاده‌های متفاوت از یک وسیله فکر کند. مثلاً از قالب کیک برای کاشتن گیاه می‌توان استفاده کرد یا این که ته آن را کمی آب ریخته و در فریزر قرار داد تا یخ ببندد و از آن به عنوان زمین سرسره بازی عروسک‌ها استفاده کرد.

۲۳- به عقیده چارد، خلاقیت رابطه مستقیم با درک جهان اطراف دارد. مثلاً شما باید از کودکتان بپرسید که آیا در باره کلکسیون سنگ‌های خود چیزی می‌داند؟ که آیا این‌ها از کجا آمده‌اند؟ چگونه آنها می‌شکنند و خرد می‌شوند؟ چرا به رنگهای متفاوت هستند؟

۲۴- هنگامی که در حضور کودکتان دچار اشتباهی شدید، اظهار عجز و ناتوانی نکنید، مثلا اگر در سفر راه خود را گم کردید، به جای این که خود را شماتت کنید، سعی کنید تا راه حل بهتری را به کار برید و موفق شوید.

۲۵- آخرین و مهمترین نکته، این که موقعیت زمانی و مکانی را به گونه‌ای برای فرزندتان مهیا کنید که فقط فکر کند و بازی کند. اگر کودک را در محیط محدودی قرار دهیم، زمان، مهمترین فاکتورهای خلاقیت یعنی تجربیات، رؤیاها و خیالبافی‌های او را می‌دزدد. پس آزاد گذاشتن کودک برای بازی و تفکر، مهمترین فاکتور در ایجاد خلاقیت است.

مقاله ها