مقدمه
هکتور ویلالوبوس[1] (1959-1887) در سال 1920 میلادی، دوازده اتود برای گیتار تصنیف کرد. اتودهایی که به طور وسیع در دنیا اجرا شدند و یکی از مواد مهم آموزشی برای ساز گیتار در قرن بیستم شناخته شدند.
انتشارات مکس اِشیگ،[2] اولین بار در سال 1953 اقدام به انتشار این اتودها بر اساس نسخه 1929 در پاریس نمود. و چاپ بعدی آن در سال 1990 انجام پذیرفت. این شرکت، امتیاز چاپ و انتشار این اتودها را به طور انحصاری دارا می باشد. که البته بیشتر کارهای ویلالوبوس نیز توسط این شرکت،چاپ و نشر داده شده است و امتياز آنها انحصاراً در اختيار ايشان است. نسخه چاپ شده توسط مکس اِشیگ، تا سالها تنها نسخه قابل اعتماد بوده است که همگان به عنوان مرجع به آن مراجعه می نمودند، تا اینکه در اواسط دهه 1990 نسخه خطی این اتودها کشف شد[3]. به نظر می رسد که ویلا لوبوس این نسخه را در سال 1928 و به دست خود مورد اصلاح و بازنگری قرار داده و آنها را نوشته است. این نسخه ها در منزل شخصی وی در ریودوژانیرو که وی تا سال 1973 در آنجا اقامت داشته است، یافت شده اند.
جالب توجه این است که همه صفحات این دستنوشته ها، مهر انتشارات مکس اِشیگ[4] را به همراه دارند و یکی از نسخ کامل اتودهای ویلالوبوس میباشد که با دقت تمام به دست آهنگساز نوشته شده است و حاوی جزئیات زیادی در مورد موزيکالیته، جمله بندی، انگشت گذاری و غیره میباشد. که بسیاری از آنها در نسخه چاپی به چشم نمی خورد. در ضمن درهیچ جا نیز اشاره ای مبنی بر تقدیم این اثر به سگوویا به چشم نمی خورد، و بعید نیست که سگوویا، پیشنهاد ویرایش آنها را در سال بعد به ویلالوبوس داده باشد.
البته انگشت گذاریهای سگوویا به وضوح نسخه خطی 1928 نیست در حالی که سگوویا ادعا می کند که در کمال امانت، انگشت گذاریهای ویلالوبوس را منتقل کرده است که البته برخی از آنها در این نسخه یافت می شوند. سگوویا در مقدمه این اتودها منتشر شده در 1953 می نویسد:"من هرگز نخواستم که انگشت گذاریهای ویلالوبوس را تغییر دهم، چرا که وی خودش نحوه اجرای آثارش را نشان داده است، او گیتار را کاملاً درک کرده و می شناخت و اگر ایشان سیم بخصوصی را انتخاب کرده، و یا انگشت گذاری خاصی را مد نظر قرار داده است، برای ایجاد لحني خاص و جمله بندی های منحصر به فردش بوده است و ما نیز باید به خواسته وی احترام بگذاریم، هرچند که برای این منظور، اجرای اتودهای وی تلاش بسیار زیادی را می طلبد.[5]"
به نظر می رسد که انتشارات مکس اِشیگ و حتی سگوويا فکر نمی کردند که نسخه خطی 1928 ارزش بررسی و بازنگری دقیق را دارد، که البته ابهامات موجود در نسخه هایی که بعدا به چاپ رسیده اند، مشکلاتی را برای اجرای این اتودها ایجاد کرده و ارزش این بازنگری را دوچندان نموده است.
به هر حال در این متن، سعی شده است تا تفاوتهای عمده بین نسخه خطی 1928 و نسخه چاپی 1990 مورد بررسی قرار گیرد. در این راستا اجراهای مختلف این اتودها و همچنین تفسیر آنها مورد بازبینی قرار گرفته و همچنین سعی شده است تا برخی اشتباهات چاپی را نیز تشخیص داده، و بین آنها و مطالبی که به عمد توسط تنظیم کننده مورد تجدید نظر قرار گرفته اند تفاوت قائل شود، تا در نتیجه گیری نهایی اشتباهی رخ ندهد. به هر حال دست نوشته های سال 1928 به شکل استثنایی تمیز و دقیق نوشته شده اند و مشکل پسندی و باریک بینی ویلالوبوس باعث شده است تا حتی، وی تمام برگشتها را نیز مجدداً به شکل کامل بنویسید. نکته بسیار جالب توجه این است که وی برای نشان دادن ساختار تم اصلی ( چه نتهای دم بالا و چه دم پایین) از نتهای بزرگتر استفاده کرده است و نتهای همراهی و فرعی[6] را با سایز کوچکتر نوشته است. بنابراین لزوم مقایسه دست نوشته های دقیق وی با نسخه چاپی کاملاً محسوس است تا نوازندگان، معلمین و دانشجویان این رشته با اطمینان خاطر، نسخه کاملی را در اختیار داشته باشند. چرا که جایگاه کارهای ویلالوبوس در ریپرتوار گیتار کلاسیک بسیار مهم و پر اهمیت میباشد. امروزه قطعات وی در بیشتر سالنهای کنسرت و یا بصورت ضبط شده در سر تا سر دنیا شنیده می شوند و این امر دلیلی ندارد بجز زیبایی، دشواری، تمبر مخصوص صدایی و حالت و فضای ویژه ای که قطعات ویلابولوس ایجاد می کنند.
اولین بار اتودهای ویلالوبوس در سال 1953 و در زمان حیات وی منتشر گردید و در سال 1990 مورد تجدید چاپ قرار گرفت که البته مورد تجدید نظر قرار گرفته و تعداد دیگری از قطعات وی نیز ضمیمه کتاب شده بودند، این نسخه از شهرت بیشتری در سر تاسر دنیا برخوردار است و تا سالها مورد اطمینان ترین نسخه برای کلیه گیتاریستها بوده است. تا اینکه در اواسط دهه 1990 نسخه خطی این اتودها در ریودوژانیرو و در منزل شخصی وی کشف شد. تعداد زیادی از علاقمندان به گیتار، نوازندگان و محققین[7] بررسی این دست نوشته ها را آغاز کردند، و متوجه تفاوتهای مهمی بین آن ونسخه های چاپی شدند. این نسخه خطی، به دست نوشته های 1928 معروف است. چرا که آهنگساز در صفحه آخر سال[8] 1928 را مکتوب کرده است.
کشف این دست نوشته ها باعث تحرک و پژوهش در جامعه جهانی گیتار شد. در این نسخه با دقت هرچه تمامتر دينامیک، نتهای هارمونیک، آرتیکولاسیون انگشت گذاری ها و همچنین سرعت اجرا مشخص شده است، و به قول استنلی یاتس " هیچ یک از نسخه های چاپ شده این اتودها، با این دقت علامت گذاری نشده اند"[9] و در جایی ادوارد و فرناندز می گوید: " کاملاً واضح است که این نسخه آماده چاپ بوده است."[10]
در واقع نسخه خطی 1928 شامل نكاتي است که تا قبل از آن کاملاً ناشناخته مانده بودند و هیچ یک از آنها در نسخه های چاپی درج نشده اند.
لازم به ذکر است که دست نوشته های دیگری نیز از اتودهای ویلالوبوس موجود است که توسط اشخاص دیگری نوشته شده اند و به مرحله چاپ نیز نرسیدند. یکی از آنها، نسخه گیماراس[11] است که توسط همسر ویلالوبوس به موزه وی اهدا شده است و به نظر می رسد که توسط خود وی نوشته شده است. که شامل اتودهای 4و5و10و12 به طور کامل می باشد و البته پیش نویس برخی دیگر از اتودها نیز در آن دیده می شود. نسخه دیگر مربوط به اَبِل کارلِوارو[12]، گیتاریست اُروگوئه ای میباشد. که به گفته ادواردو فرناندز" نسخه کارلوارو با نسخه چاپ شده توسط انتشارات مکس شیگ تفاوت بسیار اندکی دارد."[13]
در این تحقیق، موارد مورد بررسی به 6 قسمت عمده تقسیم شده است، که هر کدام در یک فصل جداگانه مورد بررسی قرار خواهند گرفت که عبارتند از 1- اشتباهات ساختاری 2- نتهای هارمونیک 3- دینامیک 4- آرتیکولاسیون 5- انگشت گذاری 6-سرعت و عناوین .در اینجا لازم به ذکر است که هم به دلیل حجم بالای مطالب و هم تسلط بیشتر نگارنده به شش اتود اول (به دلیل نواختن مکرر و تدریس آنها طی سالیان قبل)، فقط به بررسی همان شش اتود اول پرداخته شده است و در این راستا برای تحقیقات نفرات علاقمند نیز، موضوع همچنان باقیست.
قبل از ورود به بحث اصلی لازم است تا اندکی در مورد ارتباط سگوویا و انتشارات مکس اِشیگ از یک سو، و ویلالوبوس از سوی دیگر تحقیق شود، که گزیده ای از این تحقیق در اینجا آورده شده است.
آندرس سگوویا (1987-1893) یکی از تاثیرگذارترین و معروف ترین گیتاریستهای قرن بیستم به شمار مي آید. او بسیاری از قابلیت ها و توانایی های گیتار را به دنیا شناسانید و رپرتوار جدیدی را برای گیتار بوجود آورد. وی باعث اشاعه موسیقی مورد علاقه خود و همچنین شهرت آهنگسازان مورد تأیید و علاقه خود گردید. بسیاری از اوقات وی از آهنگسازان مي خواست تا قطعه ای را برایش تصنیف کنند و آنها هم با رغبت انجام می دادند. اغلب دیده شده است که قطعه ای تصنیف شده و پس از مدتی به سگوویا تقدیم شده است که یکی از مثالهای بارز آن اتودهای ویلالوبوس است. همه اینها به خاطر قدرت، نفوذ و ارتباطات وسیع سگوویا بوده است و آهنگسازان، دوستی وی را به دشمنی اش ترجیح می دادند.
توجه به اینکه سگوویا فقط 3 تا از 12 اتود را ضبط کرده است، نشاندهنده این موضوع است که خیلی هم به کارهای ویلالوبوس علاقمند نبوده و یا شاید نمی خواسته تا باعث شهرت بیش از پیش آهنگساز شود. و شاید انتظار داشته است که وی کارهای بیشتری را برایش تصنیف نماید.
این دو در یک میهمانی در سال 1924 یکدیگر را ملاقات کرده اند و هر یک خاطره و دیدگاه خود را راجع به آن ملاقات یادداشت کرده اند:
سگوویا می نویسد: "... با وجود میهمانان زیاد در آن روز، ورود یکی از آنها جزو خاطره انگیزترین اتفاقات آن روز به شمار می رفت و او کسی نبود جز هکتور ویلالوبوس. علی رغم قد کوتاهش ظاهری متناسب و رفتاری مردانه داشت. سر قدرتمند او با کاکُلی از موهای مرتب پوشیده شده بود...
من به زور یکی از کارهای او را شنیده بودم ولی نامش برايم آشنا به نظر می رسید.
... وقتی من اجرایم را به پایان بردم، ویلالوبوس نزد من آمد و با صدایی آرام و بصورت محرمانه تقاضا کرد، آیا من هم می توانم گیتار بنوازم؟ و من جواب دادم که بسیار جالب است پس شما می توانید هم مستقیماً برای این ساز قطعاتی را بسازید و هم اینکه این ساز را بنوازید. او دستانش را جلو آورد و درخواست کرد تا گیتار مرا بگیرد. وی نشست و گیتار را روی زانوی خود گذاشت و آنرا محکم به سینه اش فشار داد به طوری که احساس می شد که او می ترسد که گیتار از دستش فرار کند. او به تندی نگاهی به دست چپ و سیمها انداخت گویی می خواهد آنها را مانند طفلی رام و فرمانبردار کند. و بلافاصله چشمانش به سمت دست راست چرخید، انگار که می خواست به آنها اخطار کند که مبادا سیم اشتباهی را بزنند. و وقتی که اصلاً انتظارش را نداشتم با چنان قدرتی به گیتار ضربه زد که آه از نهاد من برخاست و فکر کردم که گیتارم شکست...
وی چند بار سعی کرد تا چیزی بنوازد و بالاخره برخاست. عدم وجود تمرینات منظم روزانه، در مورد گیتار، بیشتر از هر ساز دیگری غیر قابل بخشش است. انگشتهای وی ناکارآزموده بودند..."[14]
از طرفی ویلا لوبوس آن روز را چنین تعریف می کند:
"... من مرد جوانی را دیدم با موهای بلند و پرپشت که مانند زنها در اطراف وی پخش بود. به نظرم مغرور، پر مدعا ولی دوست داشتنی آمد. گیتاریست پرتغالی بنام کوستا[15] ازوی پرسید که آیا ویلالوبوس را می شناسد (بدون اینکه اشاره کند که من در آن جمع حضور دارم) سگوویا گفت: ... میگوئل لوبت،[16] گیتاریست اسپانیایی راجع به او با من صحبت کرده است و بعضی از کارهایش را به من نشان داده است ... سگوویا گفت که وی کارهای مرا ضد گیتار یافته است و قطعات من به درد این ساز نمی خورد... من به تدریج جلو رفتم و گفتم: چرا شما کارهای مرا ضد گیتار می دانید؟ ... سگوویا توضیح داد که به خاطر اینکه در گیتار کلاسیک از انگشت کوچک دست راست استفاده نمی شود و من گفتم اوه!! استفاده نمی شود؟ پس نگاه کنید، فقط نگاه کنید ... من نشستم و نواختم و کار را به پایان بردم، بعداً سگوویا آمد و از من پرسید که من کجا گیتار را یاد گرفته ام ..."[17] مطالعه یادداشت این دو مرد نشان می دهد که چقدر دیدگاههای متفاوتی نسبت به یک واقعه خاص و مشخص داشته اند و نمی توان به هیچ کدام به طور صد در صد استنادکرد. از طرفی در مقدمه ای که سگوویا در چاپ 1953 بر اتودهای ویلا لوبوس نوشته است[18]، نه تنها وی را با شوپن[19] و اسکارلاتی[20] مقایسه کرده و او را در حد آنها می داند، بلکه اطلاعات ویلا لوبوس در مورد گیتار را کامل ارزیابی کرده و ادعا کرده است که قصد هیچگونه تغییری در آنها را نداشته و تاکید کرده است که اجرای آنها نیاز به تلاش زیادی از جانب نوازنده دارد.
ناگفته نماند که سگوویا در مقدمه دیگری که برای اتودهای سُر[21] نوشته است نیز چیزی شبیه همین مقدمه را یادداشت کرده و سُر را با شوپن و اسکارلاتی مقایسه کرده است.
از نامه هایی که سگوویا به دوستش مانوئل پونس[22] نوشته است کاملاً مشخص است که، مقدمه ای که سگوویا در ابتدای اتودهای ویلا لوبوس نوشته احساس واقعی وی نیست وایشان ارزشی برای کارهای ویلا لوبوس قائل نبوده است. بنابراین عدم توجه به دست نوشته های ویلا لوبوس و تغییر آنها توسط سگوویا که به نظرش برای بهتر نواختن آنها لازم بودند، بسیار متحمل بوده و دور از ذهن نیست. 37 سال پس از اولین انتشار اتودهای ویلا لوبوس، یعنی در سال 1990 اتودهای وی دوباره توسط انتشارات مکس اِشیگ به چاپ رسید که علاوه بر 12 اتود وی، چورو شماره 1،[23] سوئیت مردمی برزیلی[24] و پنج پریلود وی نیز به مجموعه اضافه شده بودند. و البته به غیر از مقدمه سگوویا شخصی به نام فردریک نواد[25] نیز سر مقاله ای[26] بر آن افزوده بود.
نواد فردی بلژیکی بود که در انگلستان بزرگ شد و تحصیلات خود را در زمینه تاریخ، زبان و حقوق ادامه داده و گیتار برای وی به عنوان یک سرگرمی بود. بعد از مهاجرت به آمریکا اقدام به چاپ کتابهایی در زمینه آموزش گیتار نمود[27] که چندان مطرح نبودند. در ضمن ايشان اقدام به چاپ و نشر گلچینی از قطعات گیتار از دوره های مختلف نمود که البته همگی آنها قبلاً منتشر شده بودند و نواد هیچ تغییری روی آنها اعمال نکرد.
معلوم نیست چگونه انتشارات مکس اِشیگ از وی خواسته تا مقدمه ای بر چاپ 1990 قطعات ویلالوبوس بنویسد. وی ابتدا به تعریف از مقام ویلالوبوس پرداخته و بعد نکاتی را در مورد نحوه اجرای نتهای هارمونیک بیان کرده است.
نکته بسیار جالب در نوشته های نواد، اشاره به سال 1929 بعنوان سال تکمیل این اتودها می باشدکه البته نسخه 1929 به هیچ وجه کامل نبوده و در انتهای دست نوشته های ویلا لوبوس و در پایین صفحه 45 در سمت راست (پاریس 1928) به وضوح مشهود است. پس می توان نتیجه گرفت که این نسخه با ارزش، در اختیار نواد نبوده است و ایشان ملاک را نسخه ناقص 1929 قرار داده است.
نواد پیشنهادهایی در مورد اتودهای یک، دو ، سه، پنج و هشت داده است، که در همگی آنها نتهای هارمونیک بکار رفته اند. شاید انتشار وسیع این نسخه در سرتا سر دنیا و راهنمایی های غلط نواد، نوازندگان را از اجرای صحیح این اتودها دورتر و دورتر کرده است.
"منابع"
1- فرهنگ تفسيري موسيقي – بهروز وجداني – ياسمن – خرداد 1377
2- Alcazar, Migued, the Segovia-ponce letters, Columbus: Editions orphee, 1989
3- Barrueco, Manuel, 300 Years of Guitar Masterpieces, Essex Entertanement, Tnc. CD3X 3007, 1991, CD
4- Bream, Julian, Villa-Lobos, BMG music, Volume 21, 1971,CD
5- ciraldo,Nicholas Alfred, A comparative study of Eschig Editions and the 1928 manuscript of villa-lobos, university of Texas, May 2006
6- Eduardo Frenandez, Villa- Lobos: New Manuseripts, Guitar Review 107, 1996
7- Fallows, David, Grove music online ed.l.macy (accessed 1st.Februray 2013)
8- Fernandes, Eduardo, villa-lobos: New manuscripts Guitar Review107, 1996
9- Frederic, zigante, For whom were the twelve studies by villa dobos written? And Heitor villa lobos twelve studies: Comparison of the edition and a manuscript, Guitar Word, November 2005
10- Hodel, Brian, Villa- Lobos and the Guitar, Guitar Review72, winter 1988
11- Kraft, Norbert, Villa-Loboss, Naxos 8553987, 2000, CD
12- David Leisner, Why the 1928 Manuscript? A Re-Examination of villa lobos’s twelve studies, Classical Guitar, Desember 2003
13- Segovia, Andres, Letter to Villa-Lobos, may1952, Letter
14- Segovia, Andres, Imeet Villa-Lobos, Guitar Review 38, 1960
15- Segovia, Anderes, The complete 1949 London Recording, Testament SBT 1043, 1994, CD
16- Sor, Fernando, 20 Estudios for Guitar, Ed.Asdres Segovia. New York.1945
17- Villa-Lobos, Heitor, Douze etudes, Paris Edition max Eschig, 1953
18- Villa-Lobos,"Etudes pour guitarre." Score 1928
19- Villa-Lobos, Villa-Lobos collected works for solo Guitar, paris: editions max Eschig, 1990
20- Yates, Stanley, Villa- Lobos Guitar music: Alternative Sources and Implications for performance, Gitarre&laute, januar 1998.no.20
21- Yepes, Narcisso, Heitor Villa-Lobos, Deutsche Grammaphon 423 700-2, 1976, CD
[1] Heitor Villa-Lobos
[2] Max Eschig
[3] Nicolas Alfered Ciraldo “A comparative study of the Eschig and the 1928 Manuscript of H.V.Lobos`s twelve etudes for Guitar(university of Texas,2006)v
[4] Re-produit par les soins des edition max eschig
[5] Heitor villa-lobos douze etudes (1953)
[6] Acompaniment
[7]مهمترین این افراد عبارتند از:Eduardo Fernandez- Stanley Yates- David Leisner-Fredric Zigante
[8] 1928.H.V.L
[9] Stanly Yates, “Villa lobos Guitar music: Alternative sourees and implication for performance” (Gitarre&Laute, 1998):55
[10] Eduardo Fernandez, “Villa-lobos:New Manuscripts.” (Guitar Review 107,1996):22
[11] Lucilia Guimaraes
[12] Abel Carlevaro (1916-2001)
[13] Fernandez : 23
[14] Andres Segovia, “I Meet Villa-lobos” (Guitar Review 38,1960):42
[15] Costa
[16] Miguel Liobet
[17] Turibio Santos. Heitor Villa-lobos and the Guitar. Translated by Victoria forde and Graham wade (Bantry: wise owl music 1985)26
[18] Heitor villa-lobos collected works for solo Guitar (editions max eschig 1990).8
[19] Fredric chopin
[20] Domenico Scarlatti
[21] Fernando sor. 20 estudios for Guitar. Ed.Andres Segovia (Magnet music . New York 1945).2
[22] Miguel Alcazar. Ed. The Segovia-ponce Letters (Columbus:orphee 1989).23
[23] Choro NO.1
[24] Suite populaire Bresilienne
[25] Frederick Noad (1929-2001)
[26] Heitor Villa-lobos colleted Works for solo Guitar (Paris: Max Eschig, 1990).6
[27] Quick and Easy Guide to playing Guitar
